معرفی کرچک و خواص درمانی آن

نام علمی:

Ricinus communis L.، نام فرانسه Ricin و نام انگلیسی آن Castor oil plant می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، بیدانجیر، کِنتو، کرچک، خِروَع و طمرا نامیده شده است.

تیره گیاه:

فرفیون Euphorbiaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است یک الی دو ساله به ارتفاع 2 الی 4 متر و درختچه مانند با ساقه‌ای به رنگ‌های سبز، بنفش، قرمز و صورتی، برگ‌های آن متناوب و پنجه‌ای بزرگ قرمز یا سبز شامل 5 تا 11 لوب عمیق نوک تیز با دمبرگ دراز متصل به پشت برگ، در انتهای ساقه، گل دهنده و گل‌های آن به صورت خوشه مجتمع بوده و به وضع متقابل با برگ‌های انتهایی ساقه قرار گرفته‌اند و در آنها دو نوع گل نر و ماده دیده می‌شود. میوه‌اش پوشینه، پوشیده از خار و محتوی سه دانه‌ی لوبیایی شکل روغن‌دار است. پوست دانه‌ها منقوط (نقطه نقطه)، مغز آنها سفید و حاوی روغن زیادی می‌باشند.  

طبیعت دانه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

اغلب در مناطق حارّه دنیا و در ایران در استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی و در بعضی از نواحی استان‌های جنوبی از جمله سیستان و بلوچستان کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در دانه و روغن دانه:

در دانه مواد روغنی، مواد معدنی، اسید مالیک، گلوسیدها، مواد ازته و سلولز و در روغن دانه استئارین، پالمیتین، ریسی نولئین، گلیسریدها، اسید دی هیدروکسی استئاریک و اسید ایزوریسی نولئیک تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

مغز دانه و روغن دانه (روغن کرچک)

نحوه مصرف:

طبق دستور پزشک. روغن کرچک علاوه بر داشتن خواص دارویی در مصارف صنعتی و آرایشی و بهداشتی نیز کاربرد دارد.

خواص درمانی مغز دانه:

مغز دانه‌ی کرچک سمّی، مسهل قوی، پاک کننده عروق، مقوی اعصاب، قاعده‌آور، کم کننده اشتها، برطرف کننده تنگی نفس، تهوع‌آور و موجب آشفتگی و دل بهم خوردگی می‌شود. در ضمن برای سرفه و دردهای پشت نیز مفید است.

خواص درمانی روغن کرچک:

مسهل و ملین قوی، ضد التهاب پوست و تمیزکننده عروق می‌باشد. در استعمال خارجی برای کری و سنگینی گوش، روماتیسم، نقرس، بواسیر، لکه‌های سیاه پوستی، خارش پوست، کچلی، ورم سینه خانم‌ها، گرفتگی عضلات، ورم بیضه و آلت تناسلی، درد مفاصل و دردهای عصبی نیز مفید است. روغن کرچک دارای اثر ملین و مسهلی است مصرف آن با تحریکات روده همراه نیست و به علاوه می‌توان آن را مناسب‌ترین مسهل در طی دوره بارداری دانست و به عنوان رفع یبوست عادی نیز می‌توان روغن کرچک را مورد استفاده قرار داد.

تذکر:

خوردن بیش از 5 عدد مغز دانه‌ی کرچک به دلیل سمّیت شدید مسکر، مستی‌آور و در نهایت مرگ‌آور است. ممکن است کودکان زیر 12 سال با خوردن یک عدد مغز دانه کرچک جان خود را از دست بدهند.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.